Zamek w Toszku

Zamek w Toszku to miejsce, które zaskakuje nie tylko swoją malowniczą lokalizacją, ale także bogactwem historii i atmosferą przenoszącą w czasy średniowiecza. Położony na wzgórzu, tuż przy rynku niewielkiego miasteczka, stanowi jeden z najciekawszych zabytków Górnego Śląska. Odbudowany po licznych zniszczeniach, dziś pełni funkcję centrum kultury, przyciągając miłośników historii, architektury oraz rodzin szukających ciekawego sposobu na spędzenie wolnego czasu. Wizyta w tym miejscu to nie tylko podróż przez wieki, ale także okazja do odkrywania legend, podziwiania widoków i uczestnictwa w licznych wydarzeniach kulturalnych.

Historia zamku w Toszku

Początki zamku sięgają X–XI wieku, kiedy to na wzgórzu wzniesiono drewniano-ziemny gród będący siedzibą kasztelanii toszeckiej. Pierwsza udokumentowana wzmianka o Toszku pochodzi z XIII wieku, a w 1222 roku pojawia się w źródłach kasztelan o imieniu Jakub. Przez wieki gród należał do książąt śląskich różnych linii – bytomsko-kozielskiej, cieszyńskiej i oświęcimskiej. W XV wieku, po zniszczeniach spowodowanych najazdami husyckimi, książę Przemysław Toszecki wzniósł tutaj murowany zamek w stylu gotyckim. Od tego czasu warownia była wielokrotnie przebudowywana i zmieniała właścicieli, przechodząc m.in. w ręce Habsburgów, rodziny von Redern, Colonnów czy Eichendorfów.

W XVI wieku, po pożarze w 1570 roku, zamek został odbudowany w stylu renesansowym przez rodzinę von Redern. Kolejna gruntowna przebudowa miała miejsce w latach 1650–1666 pod kierunkiem hrabiego Caspara Colonna i włoskiego architekta Giovanniego Seregni. W XVIII wieku rezydencja kilkukrotnie zmieniała właścicieli, aż w 1811 roku strawił ją pożar. Od tego czasu nie podjęto już pełnej odbudowy, a zamek popadł w ruinę. Dopiero w latach 1957–1963 przeprowadzono częściową rekonstrukcję, dzięki której dziś można podziwiać zachowane fragmenty tej niezwykłej budowli.

Architektura i układ zamku

Zamek w Toszku usytuowany jest na szczycie wzgórza, na zachód od historycznego centrum miasta. Dawniej prowadził do niego most zwodzony przerzucony nad suchą fosą. Założenie zamkowe składa się z nieregularnego zamku górnego oraz przedzamcza na rzucie trapezu. Najbardziej charakterystycznym elementem jest masywna, czterokondygnacyjna wieża, która stanowiła niegdyś główny punkt obronny i mieszkalny. Wieża ta, zbudowana na planie czworoboku u podstawy i ośmioboku powyżej, skrywa głębokie lochy i dziś pełni funkcję punktu widokowego.

Wokół wewnętrznego dziedzińca rozlokowane są pozostałości murów obronnych, budynek bramny, fragmenty dawnych stajni i relikty głównego skrzydła mieszkalnego. Budynek bramny, dwukondygnacyjny, flankowany jest przez dwie wieże, a jego fasadę zdobi barokowy portal z herbem rodu Colonnów i datą 1666. W północnej części zamku zachowały się fragmenty dawnej stajni, która w XVIII wieku pełniła funkcję oranżerii. Całość założenia, choć częściowo zrujnowana, zachowała swój historyczny charakter i pozwala wyobrazić sobie dawną potęgę tej rezydencji.

Zwiedzanie i atrakcje

Obecnie zamek w Toszku stanowi siedzibę Centrum Kultury, w którym mieści się niewielkie muzeum, biblioteka oraz kawiarnia. Zwiedzanie rozpoczyna się od przejścia przez most nad fosą i budynek bramny, za którym rozciąga się dziedziniec otoczony murami. Największą atrakcją jest wieża zamkowa z punktem widokowym – z jej szczytu roztacza się panorama okolicy, a po drodze można oglądać wystawy poświęcone historii zamku i regionu.

W podziemiach zamku przygotowano klimatyczną inscenizację średniowiecznego jarmarku, gdzie można zobaczyć dawne miary, wagi, wyposażenie kuchni czy narzędzia używane przez skrybów. Multimedialne prezentacje i interaktywne ekspozycje sprawiają, że historia staje się tu żywa i przystępna także dla młodszych odwiedzających. Na terenie zamku regularnie odbywają się wystawy, koncerty, warsztaty, a także imprezy plenerowe, takie jak Brewerie Toszeckie – wydarzenie nawiązujące do dawnych tradycji rycerskich i historii zamku.

W zamkowej kawiarni „Colonna” można odpocząć przy kawie i domowym cieście, a w bibliotece zapoznać się z literaturą dotyczącą historii Śląska i architektury. Dla najmłodszych przygotowano teatrzyk opowiadający legendę o złotej kaczce, a w sezonie letnim organizowane są nocne zwiedzania z przewodnikiem, podczas których można poznać tajemnice zamku i spotkać bohaterów lokalnych legend.

Legendy i duchy zamku

Zamek w Toszku owiany jest licznymi legendami, które dodają mu niepowtarzalnego klimatu. Najbardziej znana opowieść dotyczy złotej kaczki, która według miejscowych podań miała zamieszkiwać podziemia zamku i strzec ukrytych skarbów. Inna legenda mówi o Białej Damie – duchu pojawiającym się nocą na zamkowych murach. Podczas zwiedzania można nie tylko usłyszeć te historie, ale także zobaczyć inscenizacje i multimedialne prezentacje nawiązujące do dawnych wierzeń i tradycji.

Informacje dla odwiedzających

Teren zamku w Toszku jest dostępny codziennie w godzinach od 8:00 do 22:00. Wstęp na dziedziniec jest bezpłatny. Centrum Ekspozycji Historycznych (wieża zamkowa i wystawy) czynne jest od wtorku do piątku w godzinach 10:00–15:00 (ostatnie oprowadzanie o 14:00) oraz w soboty, niedziele i święta od 11:00 do 18:00 (ostatnie oprowadzanie o 17:00). Zwiedzanie odbywa się z przewodnikiem o każdej pełnej godzinie. Bilet normalny kosztuje 15 zł, ulgowy 12 zł, a posiadacze Karty Dużej Rodziny również płacą 12 zł. Dla grup zorganizowanych możliwe jest zwiedzanie po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym. Przed zamkiem znajduje się bezpłatny parking. Do Toszka można wygodnie dojechać zarówno samochodem, jak i komunikacją publiczną z okolicznych miejscowości.

Podsumowanie

Zamek w Toszku to miejsce, które zachwyca nie tylko miłośników historii i architektury, ale także rodziny z dziećmi oraz osoby szukające nietuzinkowych atrakcji na weekend. Połączenie średniowiecznej atmosfery, ciekawych wystaw, pięknych widoków i bogatej oferty kulturalnej sprawia, że każdy znajdzie tu coś dla siebie. Spacer po dziedzińcu, wejście na wieżę, zwiedzanie podziemi oraz chwila relaksu w zamkowej kawiarni tworzą spójną i niezapomnianą całość. Zamek w Toszku to prawdziwa perła Górnego Śląska, która z każdym rokiem przyciąga coraz więcej odwiedzających, oferując im nie tylko lekcję historii, ale i wyjątkowe przeżycia.